Όταν η κάμερα έφτασε στη σκηνή, οι ζωγράφοι δήλωσαν ότι η τέχνη είναι νεκρή. Ακούγεται οικείο?

Υπάρχει μια ξεκαρδιστική εικονογράφηση από το Παρίσι στα τέλη του 1839, λίγους μήνες αφότου ανακοινώθηκε στον κόσμο ένας πρώιμος τύπος φωτογραφίας που ονομαζόταν daguerreotype, που προειδοποίησε τι προμήνυε αυτή η μικροσκοπική εικόνα. Στη φαντασία του Théodore Maurisset, η δαγκεροτυπία θα προκαλούσε μια συλλογική υστερία,  τη La  Daguerréotypomanie, στην οποία τρελαμένες μάζες φτάνουν από τα πέρατα της γης και κατακλύζουν ένα μικρό φωτογραφείο. Μερικοί από το πλήθος θέλουν φωτογραφίες τους, αλλά,  mon Dieu. Άλλοι απαιτούν από τις κάμερες να τραβήξουν τις δικές τους φωτογραφίες – ο Maurisset τους δείχνει να φορτώνουν τις μηχανές σαν λαθρεμπόριο σε ατμόπλοια που προορίζονται για ξένα λιμάνια – και άλλοι συρρέουν απλώς για να κοιτάξουν αυτό το νέο πράγμα και όλες τις τρελές διαδικασίες γύρω από αυτό. Η κραυγή είναι τόσο πυρετώδης που προκαλεί μια μαζική ψευδαίσθηση, στην οποία σχεδόν οτιδήποτε άλλο στο τοπίο γύρω από το στούντιο, συμπεριλαμβανομένων των σιδηροδρομικών αυτοκινήτων, ένας πύργος ρολογιού, ένα καλάθι για ένα αερόστατο, πράγματι οτιδήποτε είναι απομακρυσμένο σε σχήμα κουτιού, μεταμορφώνεται σε κάμερες. Καθώς βαδίζουν προς το στούντιο, τα πλήθη περνούν από μισή ντουζίνα αγχόνη, όπου ως απάντηση στην εμφάνιση της δαγκεροτυπίας, οι καλλιτέχνες κρεμάστηκαν. Ο κόσμος σχεδόν δεν το προσέχει.

Τι φασαρία! Τι πανικός! Και γιατί όχι? Μέχρι την εμφάνιση της φωτογραφίας, οι ζωγράφοι είχαν σχεδόν το μονοπώλιο στην καλλιτεχνική αναπαράσταση. Η τέχνη τους θεωρήθηκε ως το πρωταρχικό μέσο για να επινοήσουν εικόνες. (Φυσικά, οι χαρακτήρες και οι εικονογράφοι είχαν τις δικές τους ιδέες για την αξία των εικόνων τους, αλλά οι ζωγράφοι συνήθως τους θεωρούσαν μικρότερους ξαδέρφους.) Αλλά τώρα αυτοί οι ανόητοι φωτογράφοι, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν ερασιτέχνες ή, χειρότερα, άπιστοι ή αποτυχημένοι καλλιτέχνες, θα έπιανε τη δουλειά. Όταν είδε μια δαγκεροτυπία για πρώτη φορά γύρω στο 1840, ο Γάλλος ζωγράφος Paul Delaroche, οι μαθητές του οποίου σύντομα θα αποσπούσαν τη φωτογραφία, λέγεται ότι φώναξε: «Από σήμερα, η ζωγραφική πέθανε!».

Η ιστορία της πρώιμης σχέσης της ζωγραφικής με τη φωτογραφία δεν είναι απολύτως ανάλογη με το αίνιγμα που προκαλεί η σημερινή τέχνη της τεχνητής νοημοσύνης. Οι γεννήτριες εικόνας όπως το DALL-E 2, το Midjourney και το Stable Diffusion μπορούν να ρίξουν έναν υπάρχοντα πίνακα με τρόπους που καμία κάμερα δεν θα μπορούσε να πλησιάσει. Αλλά συγκρίνετε το επιφώνημα του Delaroche με το λάλημα του Jason Allen από το Pueblo West του Κολοράντο, ο οποίος τον περασμένο Σεπτέμβριο πήρε το πρώτο βραβείο για τη συμμετοχή του που δημιουργήθηκε από την τεχνητή νοημοσύνη σε έναν διαγωνισμό τέχνης στην ετήσια κρατική έκθεση. Το έπαθλο των 300 δολαρίων ήταν μέτριο, ναι, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον Άλεν να γοητευτεί. «Η τέχνη πέθανε, φίλε», είπε μετά. “Τελείωσε. Το AI κέρδισε. Οι άνθρωποι χάθηκαν». Τα νέα εργαλεία συχνά έχουν έναν τρόπο να υποκινούν μεγάλους ισχυρισμούς σχετικά με τον αντίκτυπό τους και μας δίνουν επίσης την ευκαιρία να εξετάσουμε εάν η ιστορία έχει κάτι να μας διδάξει σχετικά με την πρόγνωσή τους.

Τον 19ο αιώνα, η ζωγραφική, τουλάχιστον, δεν πέθανε. Οι ζωγράφοι δεν έχασαν δουλειές και ο ίδιος ο Delaroche συνέχισε να ζωγραφίζει μερικά από τα πιο μνημειώδη και φιλόδοξα έργα του.

Ωστόσο, το όραμα του Maurisset για τις μάζες δεν ήταν εντελώς λάθος. Ο αριθμός των ανθρώπων που ήθελαν να καθίσουν μπροστά στην κάμερα ή αναζητούσαν κάμερες για τον εαυτό τους ήταν όχι μόνο αμέτρητοι αλλά και διαφορετικοί. Ήταν γενικά μιας πολύ διαφορετικής ομάδας θαμώνων από εκείνους που υποστήριζαν τους ζωγράφους, που τείνουν να προέρχονται από τη μεσαία και εργατική τάξη, των οποίων η προηγούμενη ικανότητα να αγοράζουν ή να φτιάχνουν εικόνες ήταν σχεδόν μηδενική. Κατά τη διάρκεια μιας εποχής που περιελάμβανε επίσης μεταρρυθμίσεις για την επέκταση της ψηφοφορίας, πρώιμο ακτιβισμό για τα δικαιώματα των γυναικών και την κατάργηση (πρώτα στο Ηνωμένο Βασίλειο και μετά στις ΗΠΑ) της δουλείας, η κάμερα απέκτησε κάτι σαν δημοκρατικό αέρα. Frederick Douglass, ο μεγάλος υποστηρικτής της κατάργησης και πρώην σκλάβος, ήταν τόσο λαβωμένος με τις δυνατότητές του που κατά τη διάρκεια της ζωής του έφτιαξε περισσότερα από 160 διαφορετικά πορτρέτα του εαυτού του – περισσότερα από κάθε άλλο Αμερικανό τον 19ο αιώνα – με την πεποίθηση ότι μέσω αυτών μπορούσε να επιμείνει στην αυτοεκτίμηση και την αξιοπρέπειά του. Η κάμερα ήταν δυνητικά το εργαλείο όλων, και κάτι τέτοιο σπάνια είχε ειπωθεί για τη ζωγραφική.

Η συνέχεια εδώ.