Η Μαρία Παπανικολάου είναι εικαστικός με έδρα την Αθήνα και τα καλλιτεχνικά/ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν τον τομέα της γλυπτικής και τις καλλιτεχνικές πρακτικές στον δημόσιο χώρο, την μεθοδολογία έρευνας στις εικαστικές τέχνες, καθώς και την σχέση της τέχνης με το νομικό πλαίσιο, τους θεσμούς και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Σπούδασε στην Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και γλυπτική στην Βασιλική Ακαδημία Τεχνών στην Ολλανδία. Το 2011 αποφοίτησε από το Μεταπτυχιακό Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ και το 2022 ολοκλήρωσε την διδακτορική της διατριβή στην ίδια σχολή. Την καλλιτεχνική της πορεία και τις σπουδές της έχει ενισχύσει το Ίδρυμα Fulbright (2016-2017), το Ίδρυμα Παιδείας και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού (2013-2017, 2022-2023), το Ίδρυμα Ωνάση (2011-2016), το Ίδρυμα A. G. Leventis Founda(on (2015), το Huygens Scholarship Program (2008) και το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (2003, 2000). Το 2015 έλαβε το βραβείο Open Call Prize στην Μπιενάλε Κινούμενης Εικόνας στην Φρανκφούρτη και το 2018 το βραβείο ARTWORKS (1ο Πρόγραμμα Υποστήριξης Καλλιτεχνών Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος).

Έχει πραγματοποιήσει εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ενδεικτικά: Still Here Tomorrow στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (2019), Athens Adhocracy στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Ιδρύματος Ωνάση (2015), Expanded Senses στο Μουσείο Εφαρμοσμένων Τεχνών Φρανκφούρτης (2015), Εκ Νέου: Μια νέα γενιά Ελλήνων Καλλιτεχνών στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (2013-2014), Bloodless War Game στο Filmhuis Den Haag (Χάγη, 2008).

Επηρεασμένη από τις πρώτες της σπουδές, επιχειρεί ως εικαστικός να αναδείξει την ανθρώπινη θέληση για ζωή και ελευθερία, αξιοποιώντας την έννοια της απόδρασης. Στο καλλιτεχνικό της έργο και τις θεωρητικές της μελέτες προσεγγίζει κριτικά τα όρια ανάμεσα στο νόμιμο και το παράνομο και διερευνά καλλιτεχνικές πρακτικές, οι οποίες παρεμβαίνουν στην δημόσια σφαίρα, παρακάμπτοντας ενίοτε και το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Είναι δημιουργός της ιστοσελίδας www.jailbreakart.gr.

Από το 2018 διδάσκει το μάθημα «Επαγγελματικές και Επιμελητικές Πρακτικές» στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Μεταπτυχιακό Εικαστικών Τεχνών» (ΜΕΤ) της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ), όπου και εκπονεί την μεταδιδακτορική της έρευνα με τίτλο «Καλλιτεχνική Έρευνα: Εργαστηριακή πρακτική και θεωρητικός λόγος μέσα από το παράδειγμα του Μεταπτυχιακού Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ» (επιβλέπουσα: Φαίη Ζήκα, υποτροφία: Ίδρυμα Παιδείας και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού). Στην παρούσα διδάσκει μαθήματα σχετικά με την τέχνη και το δίκαιο στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και την καλλιτεχνική έρευνα στο ΤΠΔΜΒ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.