Από τις εκθέσεις σύγχρονης τέχνης που πραγματοποιήθηκαν το τελευταίο διάστημα στην Αθήνα, οι «Εγκλεισμοί», σε επιμέλεια του Δημήτρη Τρίκα, είναι εκείνη που συγκέντρωσε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον των επισκεπτών. Εκ πρώτης όψεως μπορεί να υποθέσει κανείς ότι το απρόσμενο αυτό ενδιαφέρον οφείλεται στο εννοιολογικό της πλαίσιο −που αντλεί από τις απόψεις του Μισέλ Φουκώ για την τρέλα− ή και από την ιδιαίτερα φορτισμένη ταυτότητα του χώρου όπου πραγματοποιείται. Ας δούμε όμως τι ακριβώς συμβαίνει. Ξεκινώ από τον ίδιο το χώρο: το Δρομοκαΐτειο είναι ένα από τα πρώτα ψυχιατρικά νοσοκομεία της χώρας μας το οποίο άρχισε να λειτουργεί το 1887, με την ονομασία «Φρενοκομείο Ζώρζη και Ταρσής Δρομοκαΐτου», έπεται το «Αιγινήτειο» (1905) και το Δημόσιο Ψυχιατρείο Αθηνών στο Δαφνί (1925) − όπου το 2021 πραγματοποιήθηκε μια επίσης ενδιαφέρουσα ομαδική έκθεση με τίτλο «Reality check», για να ακολουθήσει το πρόσφατο «Κεφάλαιο ΙΙ: inner sanctum», σε επιμέλεια του Κώστα Πράπογλου.

Συμπληρώνω ότι των ψυχιατρικών ιδρυμάτων της Αθήνας προηγείται το Άσυλο Φρενοβλαβών της Κέρκυρας, που λειτούργησε από το 1838, για να μετονομαστεί με την προσάρτηση των Ιονίων Νήσων το 1864 σε Δημόσιο Ψυχιατρείο της Ελλάδας (και στο οποίο νοσηλεύτηκε ο Γιαννούλης Χαλεπάς). Τα χρόνια που προηγήθηκαν, η φροντίδα των «ψυχικά πασχόντων» περιέρχονταν κυρίως στις αρμοδιότητες της Εκκλησίας και των Μοναστηριών, κι αυτό φυσικά από μόνο του είναι δηλωτικό της διπλής αντίληψης της τρέλας, η οποία διαθέτει μια θεϊκή και μια δαιμονική συνιστώσα: από τη μία, η θεϊκή και αρχαϊκή της καταβολή, η οποία καταλάμβανε ενίοτε τους αγίους, και από την άλλη, η αναγωγή της στο δαιμονισμό και στην ακατάσχετη εισβολή του δαιμονικού πνεύματος στο ανθρώπινο σώμα, χωρίς να είναι πάντα ευχερής η διάκριση ανάμεσά τους. Εκείνο, ωστόσο, που μας αφορά περισσότερο εδώ είναι το ότι η διπλή και σχεδόν παγανιστική αυτή προέλευση δεν απουσιάζει από την προδιάθεση και τις προκαταλήψεις μας απέναντι στο δύσκολο αυτό θέμα, αλλά ούτε από τα σχετικά έργα των σύγχρονων καλλιτεχνών.

Περισσότερα εδώ.