Το σεμινάριο προσέφερε μία σύντομη εισαγωγή στο πολυσύνθετο πεδίο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας και στις διαδικασίες επιλογής μίας κατάλληλης τυποποιημένης άδειας χρήσης για τη διαδικτυακή διάθεση του περιεχομένου.

Με το “δύσκολο” ζήτημα της εκκαθάρισης των πνευματικών δικαιωμάτων με σκοπό την ψηφιοποίηση και διαδικτυακή διάθεση του πολιτιστικού μας αποθέματος καταπιάστηκε το διαδικτυακό σεμινάριο «Διαχείριση του πολιτιστικού περιεχομένου στο διαδικτυακό περιβάλλον: μία εισαγωγή στην εκκαθάριση και αδειοδότηση δικαιωμάτων» που διοργάνωσε η ομάδα ανάπτυξης του Εθνικού Συσσωρευτή Πολιτιστικού Περιεχομένου SearchCulture.gr του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) την Πέμπτη 3 Νοεμβρίου 2022.

Καθώς εντείνονται οι δράσεις και τα έργα ψηφιοποίησης του πολιτιστικού αποθέματος στη χώρα μας, τα ζητήματα που εγείρονται γύρω από την ορθή διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων, απασχολούν ολοένα και περισσότερους φορείς.

Σκοπός του σεμιναρίου ήταν να προσφέρει  μία σύντομη εισαγωγή στο πολυσύνθετο πεδίο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας, στις βασικές αρχές που το διέπουν, στα κύρια σχετικά νομοθετήματα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, στα επίπεδα δικαιωμάτων και τις διαδικασίες εκκαθάρισης που θα πρέπει να γνωρίζει και να τηρεί ένας φορέας ώστε να είναι σε θέση να διαθέσει τις ψηφιακές αναπαραγωγές των τεκμηρίων του διαδικτυακά, καθώς και στις τυποποιημένες μηχαναγνώσιμες άδειες χρήσης Creative Commons και RightsStatements που χρησιμοποιούνται και από τον Εθνικό Συσσωρευτή Ψηφιακού Πολιτιστικού Περιεχομένου SearchCulture.gr και τη Europeana για την αδειοδότηση του ψηφιακού υλικού με σκοπό την ενίσχυση της σύννομης περαιτέρω χρήσης του.

Το σεμινάριο στόχευσε στην ενδυνάμωση της γνώσης, χωρίς να υποκαθιστά την εξειδικευμένη νομική υποστήριξη που ενδεχομένως να απαιτείται κατά περίπτωση για τη διαχείριση και την εκκαθάριση των δικαιωμάτων ενός φορέα.

Η διοργάνωση προσέλκυσε 350 συμμετέχοντες από φορείς πολιτισμού και ερευνητικά κέντρα, τεχνικούς αναδόχους, διαχειριστικές αρχές, δημόσιους οργανισμούς και την τοπική αυτοδιοίκηση. Τόσο η μεγάλη προσέλευση όσο και ο καταιγισμός των ερωτήσεων που δέχτηκαν οι ομιλητές, καταδεικνύουν το μεγάλο ενδιαφέρον αλλά και τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι φορείς στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν τα ζητήματα αυτά.

Το σεμινάριο πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή δύο ειδικών στην Πνευματική Ιδιοκτησία, του Δρος Θεόδωρου Χίου και της Δρας Μαρίνας Μαρκέλλου. Πρόκειται για, δύο διακεκριμένους ερευνητές, με σημαντικό ακαδημαϊκό έργο και με μεγάλη εμπειρία στην ενεργό δικηγορία σε θέματα Πνευματικής και Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας.

Χαιρετίζοντας την εκδήλωση η Δρ Εύη Σαχίνη, Διευθύντρια του ΕΚΤ, επεσήμανε ότι το ΕΚΤ ασχολείται με το ζήτημα της προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων αλλά και της πρότυπης αδειοδότησης στο επιστημονικό και το πολιτιστικό περιεχόμενο εδώ και 20 χρόνια. Ρόλος του ΕΚΤ είναι να υποστηρίζει όλο τον ενάρετο κύκλο ζωής του ψηφιακού περιεχομένου, με έμφαση στην τεκμηρίωση και τη σημασιολογική επισημείωση, που προσδίδουν αξία και βελτιώνουν την ποιότητα και την αναζητησιμότητα του περιεχομένου.

Το ΕΚΤ, πρόσθεσε η Δρ Ε. Σαχίνη, μέσα και από τη σειρά των σεμιναρίων που διοργανώνει η ομάδα του SearchCulture.gr γύρω από κρίσιμα ζητήματα που άπτονται της διαχείρισης του ψηφιακού υλικού, υποστηρίζει τους φορείς στην προσπάθειά τους για πρότυπη διαχείριση του υλικού τους στο διαδίκτυο. Στόχος του ΕΚΤ, είπε κλείνοντας, είναι η δημιουργία ενός ισχυρού δικτύου φορέων πολιτισμού και η διεύρυνση της διάθεσης του πολιτιστικού μας αποθέματος με πρότυπο τρόπο στο διαδίκτυο, για την ενίσχυση της έρευνας, της εκπαίδευσης, της δημιουργικότητας αλλά και της καλλιέργειας του καθενός από εμάς.

Η κυρία Γεωργία Αγγελάκη, υπεύθυνη ανάπτυξης του δικτύου των φορέων του Εθνικού Συσσωρευτή Ψηφιακού Πολιτιστικού Περιεχομένου SearchCulture.gr, εστίασε στην εισαγωγική της ομιλία στη σημασία που έχει η ορθή τεκμηρίωση του δικαιούχου των δικαιωμάτων και η επιλογή της κατάλληλης άδειας χρήσης. Ένα ψηφιακό αρχείο στο διαδίκτυο, το οποίο δεν φέρει τη σωστή τεκμηρίωση καθίσταται “ορφανό”, καθίσταται, δηλαδή, σχεδόν αδύνατο να εντοπιστούν οι δικαιούχοι ώστε να ζητηθεί η άδεια χρήσης. Από την άλλη, η υιοθέτηση των τυποποιημένων αδειών χρήσης απαλλάσσει τον χρήστη από το να χρειάζεται κάθε φορά να εκκαθαρίσει τα ψηφιακά αρχεία για να τα χρησιμοποιήσει, προωθεί, δηλαδή, τη σύννομη χρήση του ψηφιακού υλικού.

Η κα Γ .Αγγελάκη επεσήμανε ότι η εκκαθάριση είναι πρωτίστως ζήτημα νομικό και η επιλογή κατάλληλης τυποποιημένης άδειας χρήσης είναι πρωτίστως ζήτημα στρατηγικής του φορέα. Κλείνοντας, έθεσε κάποια ερωτήματα στους συμμετέχοντες προς προβληματισμό– κατά πόσο ως πολιτιστικοί φορείς το καθιστούμε εύκολο ή δύσκολο στους χρήστες να μπορούν να εντοπίσουν και κυρίως να αξιοποιήσουν περαιτέρω τα ψηφιακά τεκμήριά μας στις δικές τους ερευνητικές, εκπαιδευτικές και δημιουργικές δραστηριότητες; Μήπως βάζουμε παραπάνω εμπόδια απ’ότι χρειάζεται; Φοβόμαστε ότι αν υιοθετήσουμε μία πολύ ανοικτή άδεια θα έχουμε κάποια ζημία; Μήπως βάζοντας παραπάνω περιορισμούς παρεμποδίζουμε και τις απρόσμενες καλές χρήσεις των τεκμηρίων μας;

Στη συνέχεια, στην ομιλία του ο Δρ Θεόδωρος Χίου πραγματοποίησε μία ευσύνοπτη εισαγωγή στα διαφορετικά επίπεδα προστασίας που προσφέρουν τα πνευματικά και συγγενικά δικαιώματα και αναφέρθηκε στα βασικά νομοθετήματα που τα διέπουν στο ελληνικό και ευρωπαϊκό περιβάλλον.

Έμφαση έδωσε ο Δρ Θ. Χίου στην αποσαφήνιση βασικών εννοιών του δικαίου Πνευματικής Ιδιοκτησίας που σχετίζονται με τις ψηφιοποιήσεις πολιτιστικού αποθέματος. Η Πνευματική Ιδιοκτησία αντιστοιχεί σε ένα σύστημα κανόνων που θεσπίζει δικαιώματα απόλυτα και αποκλειστικά με περιορισμένη χρονική διάρκεια. Περιλαμβάνει, αφενός, τα πνευματικά δικαιώματα, που προστατεύουν την άυλη δημιουργία που ενσωματώνεται σε τεκμήριο και που είναι πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα (π.χ. έργο χαρακτικής, βιβλίο, μουσική σύνθεση, κλπ). Περιλαμβάνει, αφετέρου, τα συγγενικά δικαιώματα, τα οποία προστατεύουν επιμέρους συγκεκριμένες συμβολές σε ένα δημιούργημα, όπως  τους ερμηνευτές και εκτελεστές ενός μουσικού έργου, τους παραγωγούς ηχογραφήσεων, ραδιοτηλεοπτικών και οπτικοακουστικών έργων, τους εκδότες επί της στοιχειοθεσίας και σελιδοποίησης ενός έντυπου, τους δημιουργούς βάσεων δεδομένων και σύντομα εκδότες τύπου).

Ο Δρ Θ. Χίου αναφέρθηκε,ακόμη, στις κατηγορίες δημιουργημάτων τα οποία δεν εμπίπτουν στην περίμετρο προστασίας από πνευματική ιδιοκτησία, όπως είναι, ανάμεσα στα άλλα, οι εκφράσεις της λαϊκής παράδοσης. Τόνισε δε, ότι η πνευματική ιδιοκτησία είναι ανεξάρτητη από τον υλικό φορέα που έχει στην κατοχή του ένας πολιτιστικός οργανισμός και του οποίου το ιδιοκτησιακό καθεστώς διέπεται από το εμπράγματο δίκαιο. Γι’αυτό και ένας φορέας που έχει στην κυριότητα ή στην κατοχή του ένα πολιτιστικό τεκμήριο δεν αποκτά αυτομάτως το δικαίωμα της ψηφιοποίησής του.

Ο Δρ Θ. Χίου τόνισε την ανάγκη σεβασμού της πνευματικής ιδιοκτησίας κατά την υλοποίηση έργων ψηφιοποίησης, υπογραμμίζοντας ότι, πριν την ψηφιοποίηση, ο φορέας που έχει στην κατοχή του μία συλλογή τεκμηρίων οφείλει να αξιολογήσει το περιεχόμενο που εκεί ενσωματώνεται για να διαπιστώσει αν διέπεται από πνευματικά ή και συγγενικά δικαιώματα (νομική αξιολόγηση) και κατά περίπτωση να αναζήτησει τους δημιουργούς, ερμηνευτές/εκτελεστές, παραγωγούς, εκδότες, φορείς συλλογικής διαχείρισης ή κληρονόμους, ώστε να κάνει εκκαθάριση, να αποκτήσει, δηλαδή, τα απαραίτητα δικαιώματα για την ψηφιοποίηση και τη διαδικτυακή διάθεση των τεκμηρίων, ανάλογα και με τους σκοπούς για τους οποίους επιθυμεί να χρησιμοποιήσει τα ψηφιακά τεκμήρια.

Η συνέχεια εδώ.