Τσίγκας, Αλέξανδρος  2021

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ΔΠΘ). Σχολή Πολυτεχνική. Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Περίληψη

Η διδακτορική διατριβή διερευνά τη σχέση μεταξύ του αρχιτεκτονικού χώρου και της κοινωνίας της πληροφορίας της ανοικτής καινοτομίας με φόντο απόσπασμα από μια εργασία του Νίκου Σαλίγκαρου: «Η αρχιτεκτονική είναι μια επέκταση του ανθρώπινου μυαλού στο περιβάλλον. Χτίζουμε δομές έτσι ώστε να μπορούμε να συνδεθούμε μαζί τους. Αυτό επεκτείνει τη συνείδησή μας στο άμεσο περιβάλλον μας» (Salingaros, 1999)Υποστηρίζεται ότι, στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση της Ανοικτής Καινοτομίας ο αρχιτεκτονικός χώρος θα υπάρχει όχι ως λειτουργία (functional space), αλλά ως ενεργό ενδιάμεσο αποκτώντας ικανότητα διαλόγου μεταξύ δομημένου και μη δομημένου χώρου για την επιτέλεση μιας διαδικασίας(performative space). Αυτό το ενδιάμεσο ορίζουμε ως «εν-τω-μεταξύ». Υποστηρίζεται περαιτέρω ότι, ό χώρος έχει πολλαπλούς τρόπους αναφοράς (λέγεται πολλαχώς κατά τον Αριστοτέλη); τον καταλαβαίνουμε με πολλούς τρόπους έκφρασης. Το ενδιάμεσο μπορεί να είναι, επίσης, ένας οποιοσδήποτε χώρος που αναλαμβάνει τον ρόλο του εν-τω-μεταξύ. Σε έναν τέτοιο χώρο, φυσικά και τεχνητά συστήματα αλληλεπιδρούν καθώς γίνονται σε συνδυασμό ενεργά μέλη της εκτέλεσης ενός γεγονότος, όπου δεν υπάρχει πλέον νόημα να γίνεται η διάκριση μεταξύ φυσικών ή τεχνικών οντοτήτων αλλά η διαδικασία και η εκτέλεση αλληλεπίδρασης. Ο αρχιτεκτονικός χώρος είναι υβριδικός. Επελέγη αυτή η έκφραση του ενδιάμεσου επειδή είναι παραστατική, ειδικά στην αρχιτεκτονική. Για παράδειγμα, όταν σχεδιάζουμε, δε σχεδιάζουμε το ίδιο το αντικείμενο, αλλά το αντικείμενο σε σχέση με το περιβάλλον του. Κατανοούμε τον χώρο που δημιουργείται από αυτήν τη σχέση ως τη διάκριση μεταξύ του αντικειμένου και του περιβάλλοντος. Το «εν-τω-μεταξύ» στον ρόλο του ως ενδιάμεσο ενσαρκώνει αυτή τη διαφορά. Μεταφέραμε τη δυνατότητα του ενδιάμεσου στον αρχιτεκτονικό χώρο για να διερευνήσουμε τη διαλεκτική του (διαλεκτική φύση) ως προς την ανοιχτή καινοτομία. Ανοιχτή καινοτομία σημαίνει ότι οι πληροφορίες και η γνώση δεν περιορίζονται στους χώρους μιας δομής γενικά, αλλά επεκτείνονται, ενεργοποιούνται και πέραν αυτής. Ο ερευνητικός δρόμος που ακολουθήθηκε θέτει τους νόμους της μορφής του George Spencer-Brown (Laws of Form), τα κοινωνικά συστήματα του Niklas Luhmann (Social Systems), την κυβερνητική φύση των πραγμάτων (2nd order cybernetics) και την φαινομενολογία του Martin Heidegger (radical ontology) στην υπηρεσία της αρχιτεκτονικής θεωρίας και πράξης. Με γνώμονα το απόσπασμα του Νίκου Σαλίγκαρου για την έννοια της αρχιτεκτονικής, η διατριβή ερευνά το ερώτημα μέσω πέντε διαφορετικών προσεγγίσεων: οντολογική, χωροχρονική, συστημική, κυβερνητική και ολική προσέγγιση σε πέντε διαλέξεις (κεφάλαια). Η πρώτη διάλεξη προτείνει το «ενδιάμεσο» ως εμπειρία στον χώρο και το νόημά του στην αρχιτεκτονική θεωρία και πράξη (οντολογική προσέγγιση). Η δεύτερη διάλεξη προτείνει το «ενδιάμεσο» ως επικοινωνία στον χώρο και το νόημά του στην αρχιτεκτονική θεωρία και πράξη (χωροχρονική προσέγγιση). Η τρίτη διάλεξη προτείνει το «ενδιάμεσο» ως διαφορά στον χώρο και τι σημαίνει για την αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική (συστημική προσέγγιση). Η τέταρτη διάλεξη προτείνει το «ενδιάμεσο» ως εμμόρφωση στον χώρο και τι σημαίνει για την αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική (κυβερνητική προσέγγιση). Τέλος, η πέμπτη διάλεξη προτείνει το «ενδιάμεσο» στο σύνολό του και το νόημά του στην αρχιτεκτονική θεωρία και πράξη (ολική προσέγγιση) για μια αρχιτεκτονική σε εμμόρφωση (architecture-in- formation).Για την αρχιτεκτονική, η φιλοσοφική και θεωρητική προσέγγιση της μελέτης στοχεύει στην ευαισθητοποίηση και την υποκίνηση της σκέψης έξω από το κύριο ρεύμα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής αντίληψης του μοντερνισμού, προς μια συστημική-κυβερνητική άποψη των πραγμάτων που αναβιώνει τα τελευταία χρόνια, σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η έμφαση δίνεται στην επιτελεστική (performative) δυνατότητα (possibility) του αρχιτεκτονικού χώρου, μακράν και πέραν της καθαρά μηχανιστικής και αισθητικής λειτουργίας του.

Σύνδεσμος