Καλαρά, Νάντια  2013

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Σχολή Πολυτεχνική. Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Περίληψη

Η διατριβή επανεξετάζει την υπόθεση της κειμενικότητας στον Robert Smithson, εστιάζοντας στις σχέσεις ανταπόκρισης ανάμεσα στα κείμενα και τα αμιγώς εικαστικά του έργα. Οι σχέσεις αυτές μπαίνουν σε λειτουργία χάρη σε αυτό που ονομάζω χρονικές στρατηγικές (διαλεκτική του site/nonsite, «απο-αρχιτεκτόνιση», «νέα μνημειακότητα», κινηματογραφική συνείδηση, εντροπία). Πρόκειται για τον παράλληλο στόχο της διατριβής: η ανάδειξη της περίπλοκης κριτικής του χρόνου και των χρονικοτήτων του έργου τέχνης, του καλλιτέχνη και του θεατή, στο έργο του Robert Smithson.Στα πλαίσια μιας δημόσιας συζήτησης που διεξάγεται μέσα από τις σελίδες του περιοδικού τέχνης Artforum στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στις ΗΠΑ, ο Smithson αρθρώνει έναν λόγο που διαφέρει από τον καθαρά θεωρητικό λόγο των σύγχρονών του μινιμαλιστών. Αυτό γίνεται η αφορμή της μετακίνησής του πέρα από το φαινομενολογικό πεδίο μέσα στα όρια του οποίου συγκροτήθηκε ο μινιμαλισμός. Παράλληλα, θεμελιώδους σημασίας είναι η εισαγωγή κειμενικών λειτουργιών και αρχιτεκτονικών εννοιών στο έργο τέχνης από τον Smithson. Η λειτουργία του κτίζειν γίνεται αντιληπτή κυρίως ως από-αρχιτεκτόνιση. Η υλικότητα της γλώσσας υπογραμμίζεται και συσχετίζει την αρχιτεκτονική κατασκευή με την κατασκευή του νοήματος. Αυτά τα δυο στοιχεία τον οδηγούν σε αυτό που ονομάζει “διαλεκτική του site/nonsite”, κάτι που ανακατασκευάζει ταυτόχρονα τη διαδικασία της θέασης, την έννοια του τόπου και την έννοια του έργου τέχνης. O Smithson άσκησε ισχυρή κριτική στην μοντερνιστική άποψη για την ιστορία και τον χρόνο. Γι’ αυτόν, η ιστορία και η πρόοδος περιορίζονται από την εντροπία, το αναπόδραστο αντίθετο ρεύμα κάθε ανθρώπινης και φυσικής δραστηριότητας. Αυτό που προτείνει, είναι να μείνει κανείς κοντά στις πολυάριθμες χρονικές επιφάνειες προτάσσοντας την έννοια του κρυσταλλικού χρόνου έναντι του ιστορικού στο κείμενο «Ultramoderne”, 1967. Τόσο σε αυτό, όσο και (κυρίως) στην ταινία The Spiral Jetty, 1970, αποπειράται να υλοποιήσει εικόνες χρόνου που παρουσιάζουν πολλά κοινά στοιχεία με την έννοια των κρυστάλλων του χρόνου στον Gilles Deleuze. Με δεδομένο ότι και ο Deleuze στήριξε την “κινηματογραφική” του φιλοσοφία σε μια πολεμική ενάντια στη φαινομενολογία, υποστηρίζω ότι η κριτική της φαινομενολογίας οδηγεί τελικά τον Smithson στην εισαγωγή του κινηματογραφικού χρόνου ως διαστρωμάτωση χρονικοτήτων και της κινηματογραφικής συνθήκης της θέασης ως μιας συνθήκης θέασης με εντροπικές αντιληπτικές ποιότητες. Η αλληλοδιαπλοκή ανάμεσα στα κείμενα “A Tour of the monuments of Passaic, New Jersey”, 1967, “Incidents of the mirror travel in the Yucatan”, 1969, “The Spiral Jetty”, 1972, και στις υπόλοιπες κατασκευές του Smithson, αντανακλά και συνεχίζει τις περίπλοκες σχέσεις παρουσίας, απουσίας και διαμεσολάβησης του συστήματος site/nosite. Τα κείμενα αντανακλούν τα έργα και το έργο τέχνης μετατοπίζεται στο τυπωμένο κείμενο και έτσι οι σελίδες του περιοδικού αρχίζουν να γίνονται ένα είδος nonsite. Το έργο τέχνης που προτείνει βρίσκεται σε διαρκή κατάσταση μετατόπισης και υφίσταται, όπως υποστηρίζω, ως ένα δίκτυο κατασκευών στον χώρο και τον χρόνο.

Σύνδεσμος