Μπερτράντ, Στεφανί  2019

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Πολυτεχνική. Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Περίληψη

Ο τομέας της επιμέλειας έχει αποκτήσει άνευ προηγουμένου σημασία και αναγνωρισιμότητα, τόσο στον κόσμο της τέχνης όσο και στην κυρίαρχη κουλτούρα τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια. Παρόλα αυτά, η σχετική βιβλιογραφία συνεχίζει να είναι περιορισμένη και να στερείται κριτικών προσεγγίσεων, και εστιάζει κυρίως στον ορισμό και την ιστορικοποίηση των επιμελητικών πρακτικών. Αυτό συχνά μάλιστα προκύπτει από υποκειμενικές αναφορές που έχουν δοθεί στο πρώτο πρόσωπο, και οι οποίες συμβάλλουν ελάχιστα σε μια καθολική επισκόπηση, ή μία ενδελεχή αξιολόγηση του κλάδου. Η παρούσα διδακτορική διατριβή φιλοδοξεί να συμπληρώσει αυτό το κενό, προσφέροντας μια νέα, δεοντολογική προσέγγιση της σύγχρονης επιμέλειας, μέσω της κριτικής εξέτασης δυο ευρέως αποδεκτών αρχών που προσδιορίζουν τις ποικίλλες και φαινομενικά διαφορετικές πρακτικές της – την διαφάνεια και την ένταξη,. Βάσει αυτής της ανάλυσης προτείνει μια νέα αντίληψη της επιμελητικής μεσολάβησης και θέασης, αντλώντας από έννοιες και μεθοδολογίες που προέρχονται από την κοινωνιολογία, την σημειολογία και την φιλοσοφία. Πρωταρχικό αντικείμενο αυτής της διδακτορικής έρευνας αποτελεί η θεσμική ομαδική έκθεση, που σήμερα υφίσταται κρίση, εξαιτίας μιας ευρύτερης κοινωνικής μετατόπισης προς το δικτυακό μοντέλο. Στο πλαίσιο του διαλόγου για την επιμελητική εργασία, έχει υπάρξει μια σταθερή τάση να εξισώνεται η κατάργηση ή η αποδόμηση των θεσμικών μορφωμάτων με ριζοσπαστικές πολιτικές, και ταυτόχρονα μια στροφή προς νέους διαλεκτικούς, επιτελεστικούς, εικονικούς, σχεσιακούς και σχετιζόμενους με συγκεκριμένους τόπους (site-specific) σχηματισμούς. Παρατηρείται, έτσι, μια απομάκρυνση από τις λεγόμενες «ηγεμονικές» προσεγγίσεις, που καθορίζουν πιο αυστηρές παραδοσιακές εκθεσιακές δομές και μια προτίμηση για ανοικτές, εξελισσόμενες και μη προκαθορισμένες πρακτικές. Κάνοντας μια τομή στην τάση αυτή, η παρούσα διατριβή αναδεικνύει την ομαδική έκθεση ως εναλλακτική πρόταση στην αδιέξοδη αντιπαράθεση ανάμεσα στην θεματική επιμέλεια (το δεδομένο ιστορικό αφήγημα) και στην επιμέλεια που προτάσσει το Gesamtkunstwerk (η έκθεση ως συνολικό έργο τέχνης που φέρει την υπογραφή του επιμελητή) ως τους δύο μοναδικούς πιθανές τρόπους δημιουργίας μίας θεσμικής έκθεσης. Ο κεντρικός ισχυρισμός της διατριβής περιστρέφεται γύρω από την αρχή της υποκατάστασης, δηλαδή την δυνατότητα εναλλαξιμότητας των έργων ενός δεδομένου πλαισίου μίας έκθεσης. Το βασικό της επιχείρημα είναι ότι η άκριτη εισαγωγή των αρχών της ένταξης και της διαφάνειας από άλλους κλάδους και η αφομοίωσή τους στην επιμελητική πρακτική έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη εκθεσιακών δομών που παράγουν ισοτιμίες μεταξύ των έργων τέχνης. Το γεγονός αυτό επιταχύνει την εναλλαξιμότητα των καλλιτεχνικών πρακτικών ως μέρος ενός παγκόσμιου δικτύου ανταλλαγών και επιφέρει μια σημασιολογική απροσδιοριστία εντός των εκθέσεων, πράγμα που εν μέρει δικαιολογεί το συχνά παρατηρούμενο φαινόμενο της διάστασης ανάμεσα στους ισχυρισμούς των επιμελητών και στα πραγματικά αποτελέσματα των εκθέσεων. Ως εναλλακτική πρόταση, η διατριβή αυτή προτείνει μια προσέγγιση η οποία αποκλείει την υποκατάσταση των έργων που βρίσκονται μέσα σε ένα δεδομένο πλαίσιο παρουσίασης, βασιζόμενη στην έννοια της αδιαφάνειας της αναφορικότητα του έργου, η οποία αντλείται από την σύγχρονη λογική. Το βασικό αυτό επιχείρημα αναπτύσσεται σταδιακά και υποστηρίζεται στα τρία κεφάλαια της διατριβής, που εξετάζουν αντίστοιχα την ένταξη, την διαφάνεια και την παρέμβαση.

Σύνδεσμος